مقایسه جامع داروهای ضدانگل در سگ و گربه؛ بهترین انتخاب‌ها در ایران

کنترل و درمان انگل‌های روده‌ای در سگ و گربه‌های ساکن خاورمیانه و خصوصاً تهران اهمیت ویژه‌ای دارد. شرایط خشک، گرم و نیمه‌کوهستانی تهران باعث شیوع بالای انگل‌هایی مانند Toxocara, Ancylostoma, Dipylidium و در برخی مناطق ژیاردیا شده است. در این مقاله، طیف اثر و نقش درمانی مهم‌ترین داروهای ضدانگل شامل پرازیکوانتل، پیرانتل پاموات، فبانتل، فن‌بندازول، مبندازول و همچنین جایگاه مترونیدازول بررسی می‌شود.

پرازیکوانتل؛ بهترین انتخاب برای کرم‌های نواری

پرازیکوانتل مؤثرترین دارو علیه سستودها است. این دارو روی تنیازها شامل Dipylidium, Taenia, Echinococcus اثر سریع و قطعی دارد.

مزایا: اثربخشی بسیار بالا، ایمنی مناسب، دوز مصرف کم.
محدودیت: عدم اثر بر نماتودها و ژیاردیا.

پیرانتل پاموات؛ خط اول درمان نماتودهای شایع

پیرانتل انتخاب اول برای نماتودهای رایج مانند Toxocara, Toxoascaris, Ancylostoma است و در توله‌ها و بچه‌گربه‌ها بسیار کاربرد دارد.

مزایا: اثربخش، بسیار ایمن، مناسب کنترل اولیه آلودگی.
محدودیت: عدم پوشش تریکوریس، ژیاردیا و سستودها.

فبانتل؛ تکمیل‌کننده طیف ضدانگلی

فبانتل طیف وسیع‌تری نسبت به پیرانتل دارد و حتی Trichuris vulpis را نیز پوشش می‌دهد. بیشترین قدرت آن زمانی است که همراه با پرازیکوانتل + پیرانتل استفاده شود، یعنی همان ترکیب‌های سه‌گانه رایج.

فن‌بندازول؛ انتخاب ممتاز برای ژیاردیا

فن‌بندازول دارویی بسیار ایمن و مؤثر است که علاوه بر نماتودها، بر ژیاردیا نیز تأثیر دارد و تا حدی برخی سستودها مثل Taenia را کنترل می‌کند.

مزایا: مناسب برای گربه‌ها و سگ‌ها، اثر عالی در اسهال‌های ناشی از ژیاردیا، امکان مصرف دوره‌ای.
محدودیت: اثر ناکامل بر *Dipylidium*.

مبندازول؛ جایگزینی ضعیف‌تر برای فن‌بندازول

مبندازول طیف مشابهی با فن‌بندازول دارد اما اثربخشی آن ضعیف‌تر است، به‌خصوص در ژیاردیا. از نظر دامپزشکی، در صورتی که تنها نیاز به کنترل نماتودها باشد قابل استفاده‌ است اما معمولاً نسبت به فن‌بندازول انتخاب دوم محسوب می‌شود.

جایگاه مترونیدازول؛ آیا در درمان انگل‌ها کاربرد دارد؟

مترونیدازول یک داروی ضدباکتری بی‌هوازی است و در دستهٔ ضدانگل‌های روده‌ای کلاسیک قرار نمی‌گیرد. این دارو در موارد زیر کاربرد دارد:

۱. درمان کمکی ژیاردیا، اما ضعیف‌تر و کمتر توصیه‌شده نسبت به فن‌بندازول.
۲. اسهال‌های ناشی از رشد بیش‌ازحد باکتری‌های بی‌هوازی یا کولیت.

محدودیت جدی: روی نماتودها، سستودها و انگل‌های روده‌ای شایع تهران هیچ تأثیری ندارد و نباید در پروتکل‌های روتین ضدانگل قرار گیرد.

بهترین انتخاب دارویی برای شرایط تهران

با توجه به شیوع انگل‌های شایع در تهران، ایده‌آل‌ترین انتخاب برای پوشش کامل، استفاده از ترکیب:

پرازیکوانتل + پیرانتل + فبانتل

این ترکیب همه نماتودهای رایج، سستودها و آلودگی‌های مختلط را تحت پوشش قرار می‌دهد. برای موارد اسهال مزمن یا مشکوک به ژیاردیا، فن‌بندازول دوره ۵ روزه بهترین انتخاب است.

جمع‌بندی

پرازیکوانتل بهترین داروی سستود، پیرانتل و فبانتل بهترین پوشش‌دهنده‌های نماتودها، فن‌بندازول بهترین درمان ژیاردیا و آلودگی‌های مختلط، مبندازول معادل ضعیف‌تر فن‌بندازول، و مترونیدازول خارج از پروتکل ضدانگل روتین قرار می‌گیرد و تنها در موارد خاص کاربرد دارد.

نویسنده: دکتر خشایار انصاریان